Δύο διαφορετικές τεχνολογίες με κοινό στόχο
Με το πέρασμα του χρόνου, ο κρυσταλλοειδής φακός του ματιού χάνει την ελαστικότητά του με αποτέλεσμα να μειώνεται η οπτική του οξύτητα και να δυσκολεύει η προσαρμογή στην κοντινή όραση, δημιουργώντας την πρεσβυωπία. Οι πολυεστιακοί φακοί αποτελούν τα πιο “σύγχρονα” γυαλιά και είναι εξέλιξη των διπλεστιακών. Η πρώτη θεωρητική περιγραφή τους πραγματοποιείται το 1907 από τον Owen Aves , η εμπορική τους όμως διάθεση και δυνατότητα μαζικής παραγωγής ξεκινάει το 1959 έπειτα από μελέτη του Bernard Cretin-Maitenaz .
Γράφουν οι Χριστίνα Μπαμπέ και Ιωάννα-Μαρία Παπαδημητρίου
Προπτυχιακές Φοιτήτριες Τμήματος Οπτικής & Οπτομετρίας
Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Βασικά Στοιχεία Πολυεστιακών
Η χρήση πολυεστιακού γυαλιού, αποδεικνύεται ως μια πολύ καλή λύση για αυτούς που δεν θέλουν να φορούν ένα γυαλί για την μακρινή τους όραση και ένα δεύτερο ζευγάρι για την κοντινή, και επιθυμούν ένα ζευγάρι και για μακριά και για κοντά. Τα πολυεστιακά προσεγγίζουν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τη φυσική όραση μετά την έναρξη της πρεσβυωπίας. H βασική ιδέα της λειτουργίας τους βασίζεται στο να ακολουθεί τις φυσικές οφθαλμικές κινήσεις.
Ο φακός τους χωρίζεται σε τρεις ζώνες:
- Το πάνω πεδίο όρασης. Είναι υπεύθυνο για την διαυγή μακρινή όραση, κατάλληλο για περπάτημα, οδήγηση.
- Το ενδιάμεσο πεδίο όρασης, μεταξύ 1 μέτρου και 40 εκατοστών. Βοηθά να διακριθούν ευκρινώς τα αντικείμενα που βρίσκονται σε μεσαία απόσταση, κατάλληλο για τον υπολογιστή, μαγείρεμα κ.α.
- Το κάτω πεδίο όρασης επιτρέπει να εμφανίζονται καθαρά τα κοντινά αντικείμενα, κατάλληλο για διάβασμα.
Σχεδιασμοί των πολυεστιακών
Όσον αφορά τον σχεδιασμό των πολυεστιακών φακών, υπάρχουν 3 σχεδιασμοί:
- Hard design: Όταν ο οφθαλμός προσηλώνει για να δει σε κοντινή απόσταση, ενεργοποιείται ο μηχανισμός της προσαρμογής και η κορική διάμετρος μικραίνει (μύση). Έτσι, η κόρη καλύπτει κυρίως το εύρος της κεντρικής οπτικής ζώνης του φακού, που είναι σχεδιασμένη για την κοντινή όραση. Κατά τη μακρινή όραση, ο μηχανισμός της προσαρμογής δεν είναι ενεργός, η κόρη μεγαλώνει (μυδρίαση), και καλύπτει και την περιφερειακή οπτική ζώνη του φακού, σχεδιασμένη για τη μακρινή όραση. Οι φακοί αυτοί έχουν πρόσθια ασφαιρικότητα,και ο φακός έχει τη μέγιστη καμπυλότητα στο κέντρο και σταδιακά επιπεδώνεται προς την περιφέρεια.
Είναι δικαμπυλωτής σχεδίασης, με την πολυεστιακή επιφάνεια να καλύπτει όλο το εύρος της κεντρικής οπτικής ζώνης. - Soft design: Ο σχεδιασμός με κέντρο μακρινής διόρθωσης αναιρεί το μειονέκτημα του προηγούμενου, δηλαδή την πιθανή μείωση της μακρινής οπτικής οξύτητας λόγω της κεντρικής κοντινής ζώνης, που είναι πάντα μπροστά από την κόρη. Έτσι, οι φακοί με κέντρο μακρινής διόρθωσης προσφέρουν καλύτερη μακρινή οπτική οξύτητα. Συνήθως, η οπίσθια επιφάνεια του φακού είναι ασφαιρική, με τη μικρότερη καμπυλότητα στο κέντρο και τη μεγαλύτερη καμπυλότητα στην περιφέρεια της οπτικής ζώνης, και σε ελάχιστες περιπτώσεις μπορεί και το αντίθετο. Με αυτό το σχεδιασμό, η απόδοση της κοντινής όρασης βασίζεται στο ποσοστό του περιφερειακού τμήματος της οπτικής ζώνης που βρίσκεται μπροστά από την κόρη.
- Μulti Design: Η οπτική ζώνη αυτών των φακών αποτελείται από μια κεντρική οπτική ζώνη για μακρινή όραση, και από ομόκεντρους δακτύλιους – ζώνες, στους οποίους εναλλάσσονται οι δυνάμεις για την κοντινή και τη μακρινή όραση. Ο σχεδιασμός στοχεύει στην ταυτόχρονη κάλυψη της κόρης από ζώνες μακρινής και από ζώνες κοντινής όρασης σε όλες τις συνθήκες για κάθε απόσταση προσήλωσης. Με αυτόν τον τρόπο, το οπτικό αποτέλεσμα δεν εξαρτάται από το μέγεθος της κόρης, κάτι που επηρεάζει άμεσα τους προηγούμενους σχεδιασμούς. Σε άπλετο φως (μικρή κόρη), αλλά και σε αμυδρό φως (μεγάλη κόρη) η αναλογία αυτή μπορεί να είναι προς όφελος της μακρινής όρασης, ενώ σε μέτριο φως (μέτρια διάμετρος κόρης), η αναλογία κάλυψης της κόρης αντιστρέφεται προς όφελος της κοντινής όρασης.
Πλεονεκτήματα των Πολυεστιακών Φακών
Οι πολυεστιακοί φακοί προσφέρουν στον πρεσβύωπα τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: Αρχικά συνεχή όραση από μακριά έως κοντά σε αντίθεση με τους φακούς μονής όρασης οι οποίοι προσφέρουν ένα πεδίο καθαρής όρασης μόνο στην κοντινή περιοχή. Επίσης, όραση για όλες τις ενδιάμεσες αποστάσεις καθώς ο πολυεστιακός φακός είναι ο μοναδικός σχεδιασμός που έχει ζώνες ειδικά σχεδιασμένες για τις αποστάσεις αυτές, και συνεχή υποστήριξη για προσαρμογή προσαρμοσμένη για όλες τις αποστάσεις Τέλος, καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα καθώς ο διοπτροφόρος αποφεύγει την χρήση πρεβυωπικού γυαλιού.
Μειονεκτήματα των πολυεστιακών φακών
Βασικό μειονέκτημα αποτελεί ο περιορισμός στην ελεύθερη κίνηση των οφθαλμών. Σε κάποιες δραστηριότητες πρέπει να στρέφεται και το κεφάλι προς συγκεκριμένη κατεύθυνση για καθαρή όραση, καθώς δεν φτάνει μόνο η κίνηση των ματιών. Επίσης, τα πεδία όρασης είναι μικρότερα στις μακρινές και κοντινές αποστάσεις σε σύγκριση με αυτά που προσφέρουν οι μονοεστιακοί φακοί. Επιπλέον, λόγω των οπτικών αυτών ιδιοτήτων του με τις ζώνες όρασης, οι πολυεστιακοί φακοί χρειάζονται λίγο περισσότερο χρόνο συνήθειας, απ’ ότι οι μονοεστιακοί φακοί, αλλά και εκπαίδευση του διοπτροφόρου από τον οπτικό του για την σωστή χρήση και την γρηγορότερη εξοικείωση.
Διπλεστιακοί φακοί
Οι διπλεστιακοί φακοί αποτελούνται από 2 εστίες,συνδυάζοντας την μακρινή και την κοντινή όραση. Η τεχνολογία τους είναι πιο απλή σε σύγκριση με τα πολυεστιακά καθώς δεν υπάρχει η ενδιάμεση ζώνη και επομένως είναι και πιο οικονομικά από αυτά.
Αύτος είναι και ένας λόγος που επιλέγουν πολλοί διοπτροφόροι τους διπλεστιακούς φακούς.
Στο πάνω μέρος του φακού βρίσκεται η μακρινή όραση, και στο κάτω η κοντινή όπως και στα πολυεστιακά.
Υπάρχουν τέσσερα είδη διπλεστιακών φακών με βάση το σχήμα της κοντινής όρασης :
- kryptok (η κοντινή του εστία είναι ένας ομόκεντρος κύκλος ενσωματωμένος στον κυρίως φακό)
- flat-top (η κοντινή εστία είναι ένα ημικυκλικό τόξο ενσωματωμένο στον κυρίως φακό)
- executive (τα κοντινά και τα μακρινά τμήματα χωρίζονται απο μια ευθεία διαχωριστική γραμμή που υπάρχει κατά μήκος του φακού)
- tyllier (η διαχωριστική γραμμή είναι ένα ρηχό κυκλικό τόξο)
Mε βάση τον τρόπο κατασκευής τους χωρίζονται στα:
α) solid ή συμπαγή και β) fused ή χωνευτά.
Τα συμπαγή είναι οργανικά διπλεστιακά, κατασκευάζονται από έναν μόνο φακό, είναι σχεδόν άψογα εμφανισιακά καθώς δεν παρουσιάζουν μεγάλη χρωματική ανάλυση του φωτός λόγω της έλλειψης γυαλιού υψηλού δείκτη διάθλασης, και τέλος, έχουν την δυνατότητα ενσωμάτωσης πρισμάτων στην μακρινή διόρθωση, γεγονός που τα καθιστά ως έναν εξειδικευμένο τύπο διπλεστιακών.
Τα χωνευτά, έχουν ως κύριο πλεονέκτημα την καλύτερη εμφάνιση λόγω της μη ορατής διαχωριστικής γραμμής μεταξύ της μακρινής και της κοντινής εστίας.
Κατασκευάζονται συνήθως από μια πλάκα οπτικού γυαλιού με δ.δ. 1,523, στην οποία τοποθετείται ο μικρότερος φακός της κοντινής όρασης με δ.δ. 1,65-1,71.
Διαφορές Πολυεστιακών-Διπλεστιακών
Μία από της βασικές διαφορές των πολυεστιακών φακών από τους διπλεστιακούς είναι ότι η μετάβαση από την μακρινή στην κοντινή ζώνη του φακού γίνεται σταδιακά. Έτσι, αποφεύγεται η ορατή διαχωριστική γραμμή (παραθυράκι) κατά μήκος του φακού, παρέχοντας στον διοπτροφόρο αυξημένη αισθητική και διακριτικότητα.
Μια επίσης σημαντική διαφορά είναι ότι στους διπλεστιακούς φακούς υπάρχει μια σαφής μετάβαση από τη μία ζώνη στην άλλη, δηλαδή η κάθε οπτική ζώνη έχει σταθερή οπτική ισχύ. Αντίθετα, στους πολυεστιακούς φακούς έχουμε μια ομαλή μετάβαση από τη μακρινή στην κοντινή ζώνη, συνέπεια και της ασφαιρικότητας της (πολυεστιακής) επιφάνειας, δηλαδή η οπτική ισχύς αλλάζει προοδευτικά από την περιφέρεια του φακού προς το κέντρο.
Σχετικά με τους πολυεστιακούς, η πάνω ζώνη του φακού οράσεως βελτιώνει την όραση για μακριά και η κάτω ζώνη για κοντά. Η ζώνη του φακού που χρησιμοποιείται για την κοντινή όραση είναι σε μέγεθος όσο ένας μικρός κύκλος ή ένα ημικύκλιο. Όσοι φορούν διπλεστιακούς φακούς οράσεως βλέπουν από την πάνω ζώνη όταν κοιτάζουν κάτι μακρινή απόσταση.
Στην ανάγνωση, πρέπει τα άτομα να δούν μέσα από τη συγκεκριμένη ζώνη του φακού, διαδικασία που απαιτεί κάποιο διάστημα προσαρμογής.
Η χρήση των διπλεστιακών φακών οράσεως έχει και πλεονεκτήματα. Η μόνη εναλλακτική είναι η χρήση δύο ζευγαριών γυαλιών, ένα για τις μακρινές αποστάσεις και ένα για ανάγνωση. Σε περίπτωση που ήδη γίνεται χρήση γυαλιών οράσεως για διόρθωση άλλου διαθλαστικού σφάλματος (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός), είναι απαραίτητη η χρήση διπλεστιακών φακών οράσεως.
Μεσοκοντινά γυαλιά
Τα μεσοκοντινά γυαλιά είναι γυαλιά στα οποία ένα μέρος του φακού χρησιμοποιείται για την μεσαία όραση και ένα μέρος για την κοντινή όραση. Δεν περιέχουν την μακρινή όραση για αυτό και αυτά τα γυαλιά εξυπηρετούν ανθρώπους με κανένα διαθλαστικό σφάλμα για την μακρινή τους όραση. Υπάρχουν 3 είδη, ένα για μικρή απόσταση των 30-60 cm, ένα που περιλαμβάνει αποστάσεις έως 2 m και ένα από 2-4m.
Αυτά χρησιμοποιούνται από διοπτροφόρους των οποίων οι ανάγκες της δουλειάς τους απαιτεί μονο την ενδιάμεση και κοντινή όραση (π.χ. η εργασία σε ένα γραφείο).
Τι χρειάζεται για την επιλογή ενός πολυεστιακού και διπλεστιακού γυαλιού;
Πέρα από τις μετρήσεις που χρειάζεται ένα πολυεστιακό, σημαντικό είναι η συνταγή να είναι πολύ πρόσφατη. Τα πολυεστικά χρειάζονται μεγάλη ακρίβεια στους ακριβείς βαθμούς καθώς διαφορετικά δημιουργούνται διαθλαστικές ανωμαλίες.
Εξίσου σημαντικό είναι και η σωστή επιλογή σκελετού.
Καθώς τα πολυεστιακά περιέχουν την μακρινή, την μεσαία και την κοντινή όραση έχοντας διαφορετικούς βαθμούς για να επιτευχθεί η ομαλή μετάβαση, ο σκελετός δεν πρέπει να είναι στενός προκειμένου να υπάρχει όσο το δυνατόν, και με βάση τον τύπο του πολυεστιακού που έχει επιλεχθεί, μεγαλύτερο οπτικό πεδίο.
Πριν ξεκινήσουμε τις μετρήσεις πρέπει να γίνει σωστή εφαρμογή του σκελετού στον πελάτη. Μια ακόμα βασική παράμετρος για την επιλογή του κατάλληλου τύπου πολυεστιακού είναι οι ανάγκες του. Εάν για παράδειγμα η εργασία του γίνεται από ένα γραφείο, οι ανάγκες του είναι διαφορετικές από κάποιον ο οποίος χρειάζεται να οδηγεί όλη μέρα.
Ύστερα, προχωράμε στις μετρήσεις. Οι πολυεστιακοί φακοί σε μια γενική κατηγορία χωρίζονται στους εξατομικευμένους και μη. Δύο κοινές μετρήσεις που γίνονται και στις 2 κατηγορίες είναι το κάθετο ύψος εφαρμογής και η λήψη της διακορικής απόστασης.
Όσον αφορά το ύψος, σημειώνουμε με ένα μαρκαδόρο το κέντρο της κόρης. Όλοι οι φακοί έχουν ένα εστιακό σημείο. Η βέλτιστη όραση επιτυγχάνεται όταν το οπτικό κέντρο του φακού είναι μπροστά από την κόρη.
Αν το οπτικό κέντρο δεν είναι ακριβώς μπροστά στην κόρη, τότε η εικόνα δεν θα είναι τόσο καθαρή και θα δημιουργείται θόλωση καθώς ο διοπτροφόρος θα βλέπει από άλλο σημείο του φακού. Η διακορική απόσταση, δηλαδή η απόσταση ανάμεσα στις δύο κόρες των ματιών από κέντρο σε κέντρο, μετράται είτε με χάρακα, είτε με το κορόμετρο. Είναι εξίσου σημαντική μέτρηση καθώς ο κάθε φακός που τοποθετείται σε ένα ζευγάρι γυαλιών οράσεως έχει ένα οπτικό κέντρο το οποίο καθορίζεται από την απόσταση που έχουν οι δύο κόρες των οφθαλμών.
Όσων αφορά τους εξατομικευμένους φακούς, παίρνουμε και κάποιες επιπρόσθετες μετρήσεις. Αυτές είναι: η απόσταση διαβάσματος (μέτρηση από την κόρη του ματιού έως το βιβλίο), η παντοσκοπική γωνία (η γωνία που σχηματίζει ο βραχίονας με την κάθετη εφαπτομένη στην μετώπη), vertex distance (η απόσταση πρόσθιας επιφάνειας του κερατοειδή μέχρι την οπίσθια επιφάνεια του φακού), και η κλίση της γωνίας του σκελετού.
Για τους διπλεστιακούς φακούς σημαντική είναι επίσης η επιλογή του σκελετού η οποία δεδομένου ότι ο φακός περιέχει μόνο την μακρινή όραση και την κοντινή, θα πρέπει να υπάρχει αρκετό περιθώριο για την κοντινή όραση. Οι μετρήσεις είναι η λήψη διακορικής απόστασης με τον τρόπο που προαναφέρθηκε προηγουμένως και η λήψη ύψους. Το ύψος το λαμβάνουμε μετρώντας την απόσταση από το κάτω μέρος του σκελετού εως το ελεύθερο κάτω χείλος του βλεφάρου.
Οι μετρήσεις για τα μεσοκοντινά 40 μέχρι και 60 εκ. είναι παρόμοιες με εκείνες των διπλαστιακών ενώ για όλες τις υπόλοιπες αποστάσεις οι μετρήσεις είναι παρόμοιες με εκείνες των πολυεστιακών.
Με την πάροδο του χρόνου οι τεχνολογίες εξελίσσονται με αποτέλεσμα την βελτίωση των οφθαλμικών φακών παρέχοντας στους διοπτροφόρους μια ευρεία γκάμα επιλογών που θα εξυπηρετούν ανάλογα τις ανάγκες τους.
Πηγές: Διαδίκτυο: 11) www.vardavas-poliestiaka.gr, 2) www.orasisonline.gr, 3) www.matakia.gr
Βιβλιογραφία: Oφθαλμικοί φακοί 2 – Ευάγγελος Πατέρας